Je hoort regelmatig dat stress schadelijk is voor zowel je lichaam als je geest. Maar wat doet stress dan precies met je lichaam?
Maar weinig mensen zijn zich ervan bewust dat je darmen een grote invloed uitoefenen op je mentale gemoedstoestand.
In dit artikel leggen we eerst uit wat het darmmicrobioom precies is en wat voor werk er in je darmen wordt verricht om jou gezond te houden.
Vervolgens vertellen we over wat stress daar kan aanrichten en waarom dat zo ongezond is. Tenslotte krijg je goede tips om je spijsvertering optimaal gezond te houden.
Na het lezen van dit artikel zul je darmbacteriën beschouwen als je beste vrienden!
De werking van het darmmicrobioom
Je darmen zijn een ontzettend groot orgaan.
Als je de dunne darm uit je lichaam zou halen, open zou maken en uit zou rollen, zou die de oppervlakte van een heel tennisveld bedekken!
De dikke darm is de verbinding tussen de dunne darm en de anus en is ook nog eens 1.5 meter lang. Je buik zit dus vrij vol met al die darmen.
Het klinkt misschien een beetje vies maar in je maag en darmen woont een complexe gemeenschap van micro-organismen, ook wel microben genoemd.
Eigenlijk kun je beter zeggen dat er meerdere gemeenschappen van deze microscopisch kleine organismen wonen.
In elk deel van het spijsverteringskanaal wonen namelijk andere soorten micro-organismen en is de onderlinge samenstelling weer anders. In totaal zijn ze met tientallen biljoenen, bestaande uit ten minste 10.000 verschillende soorten.
Als je al deze bacteriën uit je lichaam zou halen zouden ze bij elkaar wel 2 kilo wegen. Twee derde van deze inwoners van je darmen zijn uniek en komen bij niemand anders voor in dezelfde samenstelling als bij jou.
Je genetische opmaak, bestaande uit 3 miljoen genen, bepaalt de specifieke samenstelling en de locaties waarin de gemeenschappen samen leven.
Tegenwoordig blijkt steeds meer uit onderzoek dat vooral de darmbacteriën die voor ieder van ons uniek zijn een grote rol spelen in onze gezondheid en de kans op het ontwikkelen van ziekten.
De gemeenschappen van bacteriën die in je darmen wonen, worden ook wel het darmmicrobioom genoemd. Dit is doktersjargon, een makkelijker woord hiervoor is ‘darmflora’.
Deze bacteriën in ons spijsverteringskanaal spelen een essentiële rol bij het verteren van voedsel. Zonder hen zouden we ons voedsel niet goed op kunnen nemen.
Het lichaam bevat namelijk zelf niet alle enzymen die nodig zijn om voedsel af te breken en de voedingsstoffen op te nemen.
De microben helpen je een handje door ervoor te zorgen dat proteïnen, vetten en koolhydraten in kleinere stukjes worden gebroken zodat de noodzakelijke voedingsstoffen toch op kunnen worden genomen.
Dus ondanks dat ze heel klein en alleen zichtbaar zijn onder een microscoop, dien je het welzijn van deze microben absoluut serieus te nemen.
Naast het helpen bij de spijsvertering spelen de darmbacteriën ook een grote rol bij het produceren van bepaalde vitaminen, zoals vitamine B en K en houden het immuunsysteem grotendeels draaiende.
Wist je dat maar liefst 80% van je immuunsysteem zich bevindt in het ecosysteem van je spijsverteringskanaal?
Het immuunsysteem beïnvloedt vrijwel alle aspecten van je welzijn en bepaalt grotendeels hoe goed je je voelt.
Als je spijsverteringskanaal gezond is dan bevat het voor ongeveer 85-90% “good guys” en voor 10-15% aan “bad guys”. De “good guys” zijn de bacteriën die helpen bij de afbraak van voedsel en het opnemen van voedingsstoffen.
Daarnaast zorgen ze ervoor dat gevaarlijke of giftige stoffen niet op worden genomen in het bloed. Ze vormen daarmee dus een extreem belangrijke en levensreddende barrière in het slagveld van je darmen waar soms vijandelijke stoffen binnen komen.
Als een leger trekken ze er dan op uit om deze indringers aan te vallen en te verdrijven.
Een verstoring in de aantallen van “good guys” leidt automatisch tot een toename van de zogenaamde “bad guys”. De “bad guys” groeien helaas veel sneller dan de “good guys” maar hebben geen enkel nut voor je lichaam.
In plaats van te helpen bij de opname van voedingsstoffen produceren ze toxische gassen die je een opgeblazen gevoel kunnen geven en je moe kunnen maken.
Daarnaast kan een te grote populatie “bad guys” je huid verslechteren en krijg je sneller en vaker last krijgen van verkoudheid en schimmelinfecties.
Helaas zijn er een aantal dingen die je goede darmflora kunnen aanvallen waardoor de gemeenschappen van “good guys” verzwakt raken of zelfs bedreigd worden in hun bestaan.
Denk hierbij aan het eten van sterk bewerkt voedsel, antibiotica, een te grondige hygiëne, gifstoffen in de omgeving, het natuurlijke verouderingsproces en daarnaast ook chronische stress.
De gevolgen van stress op onze maag en darmen
Uit onderzoek is gebleken dat chronische stress een negatief effect heeft op de biljoenen gezonde bacteriën die er in je darmen wonen. Als deze gemeenschappen van “good guys” in een slechte gezondheid verkeren kan dat ertoe leiden dat je gehele gezondheid achteruit gaat.
Maar hoe kan stress er nou voor zorgen dat het complexe systeem van al die verschillende micro-organismen in je darmen ontregeld raakt?
De communicatie tussen de hersenen en de maag, darmen en andere ingewanden, verloopt onder andere via de nervus vagus. Dit is een grote hersenzenuw die vanuit de hersenen naar je maag en darmen gaat.
Dankzij deze zenuw voel je bepaalde emoties in je buik, zoals vlinders van verliefdheid of een knoop in je maag van de zenuwen. De communicatie is tweezijdig, de hersenen sturen signalen naar de maag en darmen, maar andersom sturen de maag en darmen ook signalen naar de hersenen.
In het geval van acute stress komt je brein als het ware in een soort vecht-, of vluchtmodus terecht en krijgt je lichaam de opdracht om zich paraat te maken voor actie.
Dit doet het lichaam door ervoor te zorgen dat de bloedtoevoer naar de maag en darmen afneemt om zo meer bloed naar je hersenen en ledematen te kunnen sturen. Hierdoor word je sterker en ben je beter in staat om te vechten of vluchten.
Dit veroorzaakt vervolgens een vertraging of een volledige stop van de spijsvertering. Bij echte acute stress loost je lichaam verder onnodige ballast.
Stel dat je bijvoorbeeld tijdens een vakantie in Canada oog in oog komt te staan met een enorme grizzlybeer met jonkies. Je moet rennen voor je leven!
Je lichaam helpt je dan een handje door in één keer de inhoud van je blaas en darmen te legen. Je doet het in je broek en kunt vervolgens sneller rennen omdat je wat minder gewicht met je meedraagt.
Zoals je ziet is er dus een nauwe samenwerking tussen je hersenen en je darmen die als doel heeft om te kans op overleven zo groot mogelijk te maken.
In het geval van dit soort levensbedreigende situaties met acute stress redden je hersenen en je darmen je leven met wat teamwork.
Als stress echter lang voort blijft duren dan vinden er veranderen plaats in de samenstelling van de gemeenschappen van microben. De “good guys” bacteriën nemen af in aantallen waardoor de diversiteit van je gezonde darmflora afneemt.
Terwijl juist de grote diversiteit zo belangrijk is om in staat te zijn om alle benodigde voedingsstoffen op te kunnen nemen. Het verklaart ook waarom veel mensen gewicht verliezen op het moment dat ze gestrest zijn.
Verder zorgt de verarming van je darmflora ervoor dat de “good guys” bacteriën minder goed in staat zijn om zich te verdedigen tegen indringers. Hierdoor ben je dus vatbaarder voor ziekte, uitputting en voedingstekorten.
Naast deze desastreuze veranderingen in de micro-organismen in je darmen kan stress je maag en darmen ook echt ziek maken of verwonden.
Een langdurige blootstelling aan stress kan leiding tot een langdurige vertraging in de spijsvertering wat kan leiden tot een maagzweer, diarree, krampen of een spastische darmcolon.
Leer hier hoe je slapeloosheid door stress kunt doorbreken.
Je klachten zijn dan veroorzaakt door stress maar zijn wel degelijk lichamelijk. De oplossing ligt hem alleen niet zozeer in het lichaam maar in het aanpakken van de veroorzaker; stress.
Maagpijn door stress
Soms krijgen mensen last van maagpijn, zonder dat er een duidelijke fysieke aanleiding voor lijkt te zijn.
Als deze pijn steeds op komt dagen op het moment dat je onder druk staat of stress ervaart, is het waarschijnlijk dat dit ermee te maken heeft.
Stress kan zorgen voor een verkramping in je slokdarm en maag. Zoals je je wel voor kunt stellen is dit niet bepaald aangenaam.
Daarnaast kan stress er voor zorgen dat je spijsvertering vertraagt of stopt, waardoor eten langer rondhangt in je maag zonder goed te worden verteert.
Dit kan misselijkheid en een algemeen ongemak veroorzaken. Verder kan een toename van de hoeveelheid maagzuur leiden tot problemen met het verteren van voedsel.
Stress heeft dus een effect op de productie van maagzuur en kan er zodoende op indirecte wijze toe leiden dat er een een pijnlijke wond ontstaat in de maagwand of soms aan het begin van de dunne darm.
Deze kan ontstaan wanneer de dikke laag die normaal gesproken je maagwand beschermt tegen het maagzuur, dunner is geworden. Hierdoor krijgt het zuur vrij spel en bijt zich een gat in de maagwand.
Dit is ontzettend pijnlijk. Want een wondje in je mond doet vaak al zo pijn, stel je voor met al dat maagzuur erbij dat er continu in prikt.
Een maagzweer leidt naast pijn ook tot een brandend gevoel, misselijkheid, een gebrekkige eetlust, gewichtsverlies en mogelijk tot kleine bloedingen.
De wetenschap is er nog niet helemaal over uit welke rol stress speelt in het ontstaan van maagzweren.
Maagzweren kunnen namelijk ook ontstaan door een bepaalde bacterie; de helicobacter pylori of door langdurig gebruik van bepaalde pijnstillers genaamd NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac.
Alhoewel stress alle soorten maagzweren kan verergeren en het ongemak van een maagzweer zelf ook weer stress creëert.
Buikpijn door stress
Je hebt vast wel eens iemand horen zeggen dat hij (of zij) zich zo ongelukkig voelde in een bepaalde situatie dat hij er buikpijn van had.
Of misschien heb je zelf wel eens last gehad van buikpijn voor een sollicitatiegesprek of een presentatie op het werk? Veel mensen hebben last van werkstress, ook al zijn ze zich daar niet van bewust.
Als je regelmatig last hebt van buikpijn zonder dat de huisarts afwijkingen kan vinden, dan zou het kunnen zijn dat stress de veroorzaker van je klachten is.
Een van de bekendste vormen van buikpijn door stress is het spastische darmcolon. Dit is een stoornis die gepaard gaat met buikpijn, krampen, een opgeblazen gevoel, obstipatie of juist diarree.
Onderzoekers gaan er van uit dat mensen die hier last van hebben naast stress, mogelijk ook gevoeliger zijn voor bepaalde voedingsstoffen. Hoewel het spastisch darmcolon veel ongemak en pijn kan veroorzaken is het niet schadelijk voor de darmen.
Stress leidt verder tot een verhoging van de spierspanning en juist de buik wordt hier hard door getroffen. Zodoende kan stress via spierspanning zorgen voor pijn, krampen en andere ongemakken.
Een ander gênant gevolg van stress op het maag-darmkanaal is een toename van gasontwikkeling. Dit kan leiden tot ongemakkelijke situaties als je begrijpt wat ik bedoel.
Eerder schreef ik een artikel over het effect van stress op hart- en vaatziekten.
Stress en brandend maagzuur
Tussen je slokdarm en maag bevindt zich een zeer geavanceerd mechanisch systeem met verkeersregels.
Hier bevindt zich namelijk een spier die als het ware een soort klepje aan het einde van de slokdarm vormt, waardoor voedsel in principe alleen omlaag kan richting de maag.
Hierdoor kan het maagzuur niet in de slokdarm terecht komen. Dit klepje blijft dankzij een spier en met behulp van de zwaartekracht gesloten, tenzij er voedsel naar binnen moet.
Als het klepje echter te vaak of te gemakkelijk open gaat kan het maagzuur omhoog stromen, de slokdarm in en soms zelfs tot in de mond. In tegenstelling tot de maag heeft de slokdarm geen goede beschermlaag tegen het zuur en kan dit leiden tot irritatie van de slokdarm.
Dit kan een brandend gevoel in de borst geven, onder het borstbeen. Omdat stress vaak leidt tot een toename van de hoeveelheid maagzuur in de maag kan stress op indirecte wijze dus zorgen voor het ontstaan van brandend maagzuur.
Als je alleen af en toe last hebt van maagzuur is er geen reden tot zorg. Maar als je dit regelmatig of altijd hebt is het wel belangrijk om een arts in te schakelen.
Het maagzuur kan namelijk een gaatje in je slokdarm bijten en zo kunnen er zweertjes ontstaan. Daarnaast kan je last krijgen van vervelende hoestbuien, problemen met de stembanden of moeite met slikken door een vernauwing van de slokdarm.
8 Tips om je spijsvertering gezond te houden
Inmiddels begrijp je waarom je de bacteriën in je maag en darmen moet koesteren en er alles aan moet doen om hen een gelukkig leven te bezorgen.
Lees hier 8 tips om je spijsverteringskanaal optimaal gezond te houden:
Tip 1: Pak stress aan
Stress is funest voor de gezondheid van je maag en darmen en daarmee kan ook je verdere gezondheid verslechteren. Ga daarom aan de slag met stress!
Breng eerst de veroorzakers van stress in jouw leven in kaart.
Misschien helpt het om een top drie of eventueel een top vijf op te stellen.
Bespreek deze stressoren ook eens met belangrijke mensen in je omgeving en laat je inspireren om tot oplossingen te komen.
Vaak betekent het verminderen van stress dat je keuzes zult moeten maken. Je kunt nou eenmaal niet alle ballen in de lucht houden en zult prioriteiten moeten stellen.
Tip 2: Begin met mindfulness meditatie
Een goede manier om meer rust in je lichaam te creëren is het doen van mindfulness oefeningen.
Tijdens meditatie raakt je lichaam ontspannen en stopt de “flight or fight” overlevingsmodus.
Hierdoor komt de spijsvertering opnieuw op gang en zullen eventuele stressgerelateerde maag- of darmklachten verdwijnen.
Door de afname van stress kunnen ook de gemeenschappen van bacteriën zich herstellen en ontstaat er weer een goede verhouding tussen de “good guys” en de “bad guys”.
Dit leidt tot een versterking van je immuunsysteem en daarnaast kun je voedsel beter verteren.
Zie hieronder een aantal artikelen over mindfulness oefeningen:
17 Gezondheidsvoordelen Van Mindfulness Voor Lichaam en Geest
Wat is Mindfulness? Simpele Uitleg + 10 Mindfulness Oefeningen
Omgaan met Werkdruk? 5 Mindfulness Oefeningen Voor Op Het Werk
Tip 3: Ademhalingsoefeningen
Een diepe ademhaling kan erg helpen om je lichaam en geest tot rust te brengen.
Je lichaam heeft zuurstof nodig om energie te creëren en een toename van zuurstof leidt tot een toename van energie.
Daarnaast stimuleert een diepe ademhaling de spijsvertering en worden afval-, en toxische stoffen sneller afgebroken waardoor je metabolisme efficiënter kan werken.
Verder kan een rustige en diepe ademhaling verlichting bieden aan een opgeblazen buik, krampen en gasontwikkeling. Kijk hier voor concrete ademhalingsoefeningen (link).
Tip 4: Stop met roken
Roken heeft diverse negatieve effecten op je maag, darmen en andere ingewanden. Het kan brandend maagzuur en maagzweren veroorzaken.
Dit komt doordat het klepje dat de slokdarm van de maag afsluit minder sterk wordt en daarnaast beschadigen toxische stoffen in sigaretten je maagwand.
Ook verhoog je met roken de kans op het ontwikkelen van ernstige darmziekten en kanker in de mond, slokdarm, maag, darmen etc.
Als je stopt met roken zal in ieder geval een deel van de schade die er is aangericht in je spijsverteringskanaal zich herstellen.
Tip 5: Eet geen industrieel bewerkt voedsel
Terwijl je smaakpapillen staan te juichen om alle hapjes vol ongezonde vetten, suikers, conserveringsmiddelen en chemische stofjes, protesteren je darmen!
Dit soort chemicaliën hebben vrijwel geen voedingswaarde voor het lichaam en voeden vooral de “bad guys”.
Probeer daarom zo min mogelijk verwerkt voedsel te eten. Snoep liever van onbespoten groente en fruit. Als je vlees eet, probeer dan zoveel mogelijk biologisch te eten.
De antibiotica die zich standaard in niet biologisch vlees bevinden zijn namelijk dodelijk voor de “good guys” bacteriën en kunnen veel schade aanrichten binnen de gemeenschappen van microben.
Tip 6: Eet geen artificiële zoetstoffen
Van gewone suiker kun je dik worden omdat het razendsnel wordt opgenomen, nog voordat het de “good guys” bacteriën in je darmen bereikt. Kunstmatige zoetstoffen zijn echter nog veel slechter voor je darmen.
Dit komt doordat ze niet snel worden opgenomen en daardoor tot ver in de darmen terecht komen, waar ze voornamelijk als voeding dienen voor de “bad guys” bacteriën.
Hierdoor kan er gasvorming ontstaan en daarnaast kan de PH-waarde van je darmen veranderen waardoor de “bad guys” zich nog sneller gaan voortplanten.
Tip 7: Leef een beetje viezer
Voor het welzijn van de bacteriën in je darmen is het belangrijk dat je regelmatig in contact komt met externe bacteriën.
Het is helemaal niet gezond om jezelf en je leefomgeving altijd tot in de puntjes schoon te houden.
Tegenwoordig zijn we veel te schoon en waarschijnlijk is dat ook de reden dat er in de westerse wereld zoveel allergieën voorkomen. Vies zijn is dus heel gezond!
Het kan al helpen om een huisdier te hebben.
Gebruik daarnaast zo min mogelijk antibacteriële producten. Dit soort producten verminderen namelijk de mate waarin je in contact komt met gezonde bacteriën.
Tip 8: Doe een voedsel-intolerantie test
Het is tegenwoordig populair om middels bepaalde diëten te onderzoeken of je mogelijk last hebt van een gevoeligheid of intolerantie voor bepaalde voedingsstoffen.
Een intolerantie voor voedingsstoffen kan leiden tot ontstekingen in de maag en darmen en kan een breed scala aan klachten veroorzaken.
Als je het vermoeden hebt dat jouw lichaam hier last van heeft kun je het beste naar je huisarts gaan. Die zal waar waarschijnlijk bloedonderzoek doen naar antistoffen en je eventueel doorverwijzen naar een maag-darm-leverarts.
Deze kan dan direct de onderliggende oorzaak van de sensitiviteit of intolerantie ophelderen. Het is af te raden om zonder begeleiding aan de gang te gaan met eliminatiediëten.
